If

De if (als) uitdrukking is één van de meest elementaire uitdrukkingen in een programmeertaal. Het laat ons toe vertakkingen in onze programmaflow in te bouwen. Ze laat toe om "als dit waar is doe dan dat"-beslissingen te maken.

De syntax is als volgt:

if (booleaanse expressie) 
{
    //deze code wordt uitgevoerd indien
    //de booleaanse expressie true is
}

Enkel indien de booleaanse expressie waar is (true ), zal de code binnen de accolades van het if-blok uitgevoerd worden. Indien de expressie niet waar is (false) dan wordt het blok overgeslagen en gaat het programma verder met de code eronder.

Een voorbeeld:

int  nummer = 3;
if (  nummer < 5 )
{
    Console.WriteLine ("Ja");
}
Console.WriteLine("Nee");

De uitvoer van dit programma zal zijn:

Ja
Nee

Indien nummer groter of gelijk aan 5 was dan zou er enkel Nee op het scherm zijn verschenen. De lijn Console.WriteLine("Nee"); zal sowieso uitgevoerd worden zoals je ook kan zien in de flowchart op de volgende pagina.

De flowchart van het eerste voorbeeld

if met een block

Het is aangeraden om steeds na de if-expressie met accolades te werken. Dit zorgt ervoor dat alle code tussen het block (de accolades) zal uitgevoerd worden indien de booleaanse expressie waar was. Gebruik je geen accolades dan zal enkel de eerste lijn na de if uitgevoerd worden bij true.

Een voorbeeld:

if ( nummer < 5 )
{
    Console.WriteLine ("Ja");
    Console.WriteLine ("Nee");
}

Accolades zijn duidelijk belangrijk.

Veelgemaakte fouten met if

Voorman hier! Je hebt me gemist. Ik merk het. Het ging goed de laatste tijd. Maar nu wordt het tijd dat ik je weer even wakker schud want de code die je nu gaat bouwen kan érg vreemde gedragingen krijgen als je niet goed oplet. Luister daarom even naar deze lijst van veel gemaakte fouten wanneer je met if begint te werken.

Appelen en peren vergelijken

De types in je booleaanse expressie moeten steeds vergelijkbaar zijn. Volgende code zal niet compileren:

if( "4" > 3)

daar we hier een string met een int vergelijken. Meestal moeten dus beide operanden bij een relationele operator van het zelfde type zijn (of er moet een implicietie, automatische casting kunnen gebeuren).

Accolades vergeten

Accolades vergeten plaatsen om een codeblock aan te duiden is een typische fout. Wanneer je bijvoorbeeld Python hebt geleerd, dan zou je verwachten dat je code zodanig kan uitlijnen (met tabs of spaties) om code bij een if te groeperen in een block. Wat dus niet zo is. Je code uitlijnen heeft in C# géén invloed op de programflow.

Gebruik je dus geen accolades dan zal enkel de eerste lijn na de if zal uitgevoerd worden indien true. Gebruiken we de if met block van daarnet maar zonder accolades dan zal de laatste lijn altijd uitgevoerd worden ongeacht de if:

if ( tijd < 20 )
    Console.WriteLine ("Doe zo voort.");
    Console.WriteLine ("Je bent er bijna!"); //verschijnt altijd op scherm

Deze code zal dus 2 mogelijke outputs op het scherm geven. Indien de tijd groter of gelijk is aan 20 dan krijgen we volgende output:

Je bent er bijna!

Maar indien de tijd kleiner is dan 20 krijgen we:

Doe zo voort. 
Je bent er bijna!

Dit is uiteraard niet de output die we verwachten. We willen de motiverende boodschappen (beide zinnen) enkel tonen indien de gebruiker nog tijd heeft. De juiste oplossing is:

if ( tijd < 20 )
{
    Console.WriteLine ("Doe zo voort.");
    Console.WriteLine ("Je bent er bijna!"); 
} 

Een puntkomma plaatsen na de booleaanse expressie

Dit zal ervoor zorgen dat er eigenlijk geen codeblock bij de if hoort en je dus een nietszeggende if hebt geschreven. De code na het puntkomma zal uitgevoerd worden ongeacht de if:

if ( naam == "neo" );
{    
    Console.WriteLine ("Take the red pill?");
    Console.WriteLine ("Or the blue pill?");
}

De uitvoer van voorgaande zal altijd de volgende zijn, ongeacht of de gebruikersnaam gelijk is aan "neo":

Take the red pill?
Or the blue pill?

Indien de naam gelijk is aan "neo" dan zal de code tussen de if en het kommapunt op lijn 1 uitgevoerd worden. Kortom, er wordt niets gedaan (daar hier geen code staat). Het block erachter dat de 2 zinnen op het scherm zet wordt altijd uitgevoerd.

If/else

Met "if - else" kunnen we niet enkel zeggen welke code moet uitgevoerd worden als de conditie waar is maar ook welke specifieke code moet uitgevoerd indien de conditie niet waar is. Volgend voorbeeld geeft een typisch gebruik van een "if - else" structuur om 2 waarden met elkaar te vergelijken:

const int waterpeil = 10;
int MAX = 5;
 
if ( waterpeil > MAX )
{
         Console.WriteLine ($"Waterpeil staat te hoog!");
}
else
{
         Console.WriteLine ($"Waterpeil is in orde.");
}

Flowchart van bovenstaande code.

Een veel gemaakte fout is bij de else sectie ook een booleaanse expressie plaatsen. Dit kan niet: de else sectie zal gewoon uitgevoerd worden indien de if sectie NIET uitgevoerd werd. Volgende code MAG DUS NIET:

if(a > b) 
{...}
else (a <= b) //<FOUT!
{...}

If - else if

Met een "if - else if" constructie kunnen we meerdere criteria opgeven die waar/niet waar moeten zijn voor een bepaald stukje code kan uitgevoerd worden. Sowieso begint men steeds met een if. Als men vervolgens een else if plaatst dan zal de expressie van deze else if getest worden enkel en alleen als de eerste expressie niet waar was. Als de expressie van deze else if wel waar is zal de bijhorende code uitgevoerd worden, zo niet wordt deze overgeslagen.

Een voorbeeld:

int x = 9;
 
if (x == 10)
{
     Console.WriteLine ("x is 10");
}
else if (x == 9)
{
     Console.WriteLine ("x is 9");
}
else if (x == 8)
{
     Console.WriteLine ("x is 8");
}

Voorts mag men ook steeds nog afsluiten met een finale else die zal uitgevoerd worden indien geen enkele andere expressie ervoor waar bleek te zijn:

if(x>100)
{
    Console.WriteLine("Groter dan 100");
}
else if(x>10)
{
    Console.WriteLine("Groter dan 10");
}
else
{
    Console.WriteLine("Getal kleiner dan of gelijk 10");
}

De volgorde van opeenvolgende "if - else if - else" tests is uiterst belangrijk. Als we in de voorgaande code de volgorde van de twee tests omdraaien, zal het tweede blok (x > 100) nooit worden bereikt.

Logisch: neem een getal groter dan 100 en laat het door onderstaande code lopen. Stel, we nemen 110. Al bij de eerste test (x>10) is deze true en verschijnt er dus "Groter dan 10". Alle andere tests worden daarna niet meer gedaan en de code gaat verder na het else-blok:

if(x>10)
{
    Console.WriteLine("Groter dan 10");
}
else if(x>100)
{
    Console.WriteLine("Groter dan 100");
}
else
//...

Hoe minder tests de computer moet doen, hoe meer performant de code zal uitgevoerd worden. Voor complexe applicaties die bijvoorbeeld in realtime veel berekeningen moeten doen kan het dus een gigantische invloed hebben of een reeks "if - else if else" testen vlot wordt doorlopen. Het is dan ook een goede gewoonte - indien de logica van het algoritme het toelaat - om de meest voorkomende test bovenaan te plaatsen.

Dit zelfde geldt ook binnen een test zelf wanneer we met logische operators werken. Deze worden altijd volgens de regels van de volgorde van berekeningen uitgevoerd. Volgende test wordt van links naar rechts uitgevoerd:

x > 100 && a != "stop"

Omdat beide operanden van de EN-operatie true moeten zijn om een juiste test te krijgen, zal de computer de test automatisch stoppen indien reeds de linkse operand (x > 100) niet waar is. Bij dit soort tests probeer je dus ervoor te zorgen dat de tests die het minste kans op slagen hebben (of beter: het vaakst niét zal slagen) eerst te laten testen, zodat de computer geen onnodige extra tests doet.

Nesting

We kunnen met behulp van nesting ook complexere programma flows maken. Nesting wil zeggen dat we meerdere codeblocken in elkaar plaatsen. Hierbij gebruiken we de accolades om het blok code aan te duiden dat bij een "if - else if - else" hoort. Binnen dit blok kunnen nu echter opnieuw beslissingsstructuren worden aangemaakt.

Volgende voorbeeld toont dit aan. We zien hoe nesting wordt toegepast in het else gedeelte else. Bekijk wat er gebeurt als je dokterVanWacht aan iets anders gelijkstelt dan een lege string:

const double MAX_TEMP = 40;
double huidigeTemperatuur = 36.5;
string dokterVanWacht = "";

if (huidigeTemperatuur < MAX_TEMP)
{
    Console.WriteLine("Temperatuur normaal");
}
else
{
    Console.WriteLine("Temperatuur te hoog!");
    if (dokterVanWacht == "")
    {
        Console.WriteLine("Oei oei! Geen dokter van wacht!");
    }
    else
    {
        Console.WriteLine($"{dokterVanWacht} gecontacteerd");
    }  
}

Gebruik relationele en logische operators

We kunnen ook meerdere booleaanse expressie combineren zodat we complexere uitdrukkingen kunnen maken. Stel dat we een if nodig hebben waar enkel ingegaan mag worden indien de leeftijd van een gebruiker hoger is dan 18 EN hij heeft een identiteitskaart bij. We kunnen dergelijke samengestelde expressies schrijven gebruik makend van de logische operators.

Volgende code toont het gebruik hiervan:

if( leeftijd > 18 && heeftIdentiteitskaart == true)
{
    Console.WriteLine("Welkom");
}
else 
{
    Console.WriteLine("Niet toegelaten!);
}

Laat deze tiental bladzijden uitleg je niet de indruk geven dat code schrijven met if-structuren een eenvoudige job is. Vergelijk het met van je pa leren hoe je met pijl en boog moet jagen, wat vlekkeloos gaat op een stilstaande schijf, tot je in het bos voor een mammoet staat die op je komt afgestormd. Da's andere kak hé?

Het is dan ook aangeraden om, zeker in het begin, om steeds een flowchart te tekenen van wat je juist wilt bereiken. Dit zal je helpen om je code op een juiste manier op te bouwen (denk maar aan nesting en het plaatsen van meerdere "if -else" structuren in of na elkaar). Bezint eer ge begint.